Zita Uiterwijk

Uitleg diepdruktechnieken

Diepdruk is een druktechniek waarbij de afbeelding wordt uitgesneden of getekend in een plaat van bijvoorbeeld zink, koper of plastic. De uitgesneden diepliggende lijnen of uit-geëtste lijnen en vlakken worden gevuld met inkt en afgedrukt. De afbeelding staat in spiegelbeeld.

Droge naald is een diepdruktechniek waarbij men met een etsnaald lijnen krast in een kunststof plaat of een zinkplaat. De tekening in de plaat wordt ingeïnkt, en met de etspers afgedrukt op papier.

Lijnets is een diepdruktechniek waarbij een afbeelding getekend wordt op een met harde vernis afgedekte zinken plaat. De tekening wordt door salpeterzuuroplossing geëtst en daarna wordt de vernis weer verwijderd. Na het aanbrengen van de inkt op de plaat wordt deze afgedrukt.

Vernis Mou is een diepdruktechniek waarbij men de bovenkant van een opgewarmde zinken plaat insmeert met een zachte vernis. In deze zachte etsgrond kan worden getekend of er kunnen ontelbaar veel verschillende materialen in worden gedrukt. Denk bijvoorbeeld aan stofstructuren of bladeren van planten. De plaat wordt geëtst en hierna afgedrukt.

Aquatint is een diepdruktechniek waarbij harskorreltjes op de plaat worden vast gesmolten. Rondom de harskorrels bijt het zuur in de plaat. Door tussentijds delen van de plaat af te dekken met afdekvernis en de overige delen langer te laten inbijten, kan men verschillende tonen of nuances verkrijgen. De inkt blijft in de ingebeten vlakken zitten en wordt bij het drukken overgezet op het papier.

Suikeraquatint is een diepdruktechniek waarbij je een schilderachtig effect krijgt. Je schildert met een suikeroplossing op de plaat. Die dek je hierna af met vernis. De suikeroplossing zwelt op in water en de afdekvernis verdwijnt door het uitspoelen precies waar de tekening staat. Na het etsen in het zuur wordt de plaat ingeïnkt, en afgedrukt.

Mezzotint is een diepdruktechniek waarbij de plaat eerst wordt opgeruwd. Delen van de plaat worden hierna gepolijst, glad gemaakt. Door meer of minder polijsten ontstaan er half (=mezzo) tonen of grijstonen. Op die plekken pakt de inkt niet meer en ontstaan er bij afdruk lichtere partijen. De ets krijgt zo een fluweelachtige uitstraling.

Blinddruk is een druktechniek waarbij je een afdruk maakt zonder inkt te gebruiken. Je brengt reliëf of hoogteverschillen aan in het papier. Hiervoor zijn heel veel materialen geschikt. Je kan bijvoorbeeld karton, linoleum, zink of rubber in een vorm knippen. Dit leg je rechtstreeks op het papier en gaat dan onder de drukpers door. De kleurloze vorm van hetgeen afgedrukt wordt is het beeld.

BRONVERMELDING
Plantin Moretus, toelichting in museum
Maria Kapteijns, Printmaking in the Netherlands 2022
 

Lees meer >> | 122 keer bekeken

Beknopte geschiedenis van de drukkunst

GESCHIEDENIS
 

Grafiek oftewel de drukkunst komt in Nederland op gang met de uitvinding en het betaalbaar worden van papier in de 15^e eeuw. Het begint met houtdrukken (hoogdruk) en de uitvinding van de boekdrukkunst in 1439 in Duitsland. Het maken van gravures (een diepdruktechniek) begint eind 15^e eeuw. De techniek kwam voort uit het graveren van metaal, wat ter versiering gedaan werd door metaalbewerkers. Rond 1500 volgden verschillende technieken van diepdruk, zoals etsen met behulp van zuur en droge naald. In de 16^e eeuw werden gravures grootschalig ingezet voor het kopiëren en de verspreiding van afbeeldingen, met name Antwerpen stond bekend om zijn gedrukte uitgaven. Een opleiding tot graveur kostte enkele jaren en het graveren zelf is ook heel tijdrovend, omdat met een soort gutsje, een burijn, elk lijntje uit gegraveerd moet worden.

Behalve voor drukwerk voor verspreiding ontstaat er in de 17^e eeuw ook een markt voor kunstenaars-afdrukken. Hollandse schilders gaan etsen op een snelle, schetsmatige manier. Bij het etsen wordt er getekend in plaats van gegraveerd. Om de expressiviteit te vergroten, worden er allerlei nieuwe technieken bedacht door kunstenaars. Zo wordt in het Nederland van de 17^e eeuw de suikerwater-aquatint uitgevonden (Hercules Seghers), de mezzotint (Ludwig von Siegen), het afdrukken met meerdere kleuren in één drukgang (atelier Teylers) en aquatint (Jan van de Velde), maar deze laatste heeft de techniek nooit verspreid. Pas in de 18^e eeuw wordt het vaker gebruikt.

De volgende grote golf aan ontwikkelingen vindt plaats in de 19^e eeuw als druktechnieken geïndustrialiseerd worden. De lithografie (vlakdruk) beleeft in Nederland een bloeitijd, tot het (in de 20^e eeuw) vervangen wordt door offset. De diepdruktechnieken verdwijnen uit de grafische industrie, maar blijven door kunstenaars gebruikt worden vanwege hun specifieke karakter en werkwijze.

Linoleumdruk en polyesterlitho. Linoleum is een uitvinding uit de tweede helft van de 19^e eeuw als goedkope vloerbedekking en is samengesteld uit lijnzaadolie, kurk of houtmeel en hars op een rug van jute. Niet lang daarna wordt het ook al gebruikt door kunstenaars, omdat het zoveel makkelijker te gutsten is dan hout. Polyesterlitho is een makkelijke variant op de ouderwetse lithografie, waarvoor gebruik gemaakt wordt van zware stenen.

BRONVERMELDING
Plantin Moretus, toelichting in museum
Maria Kapteijns, Printmaking in the Netherlands 2022
Ad Stijnman, Engraving and Etching 1400-2000: A History of the Development of Muanual Intaglio Printmaking Processes 2012

Lees meer >> | 155 keer bekeken