Zita Uiterwijk

Beknopte geschiedenis van de drukkunst

GESCHIEDENIS
 

Grafiek oftewel de drukkunst komt in Nederland op gang met de uitvinding en het betaalbaar worden van papier in de 15^e eeuw. Het begint met houtdrukken (hoogdruk) en de uitvinding van de boekdrukkunst in 1439 in Duitsland. Het maken van gravures (een diepdruktechniek) begint eind 15^e eeuw. De techniek kwam voort uit het graveren van metaal, wat ter versiering gedaan werd door metaalbewerkers. Rond 1500 volgden verschillende technieken van diepdruk, zoals etsen met behulp van zuur en droge naald. In de 16^e eeuw werden gravures grootschalig ingezet voor het kopiëren en de verspreiding van afbeeldingen, met name Antwerpen stond bekend om zijn gedrukte uitgaven. Een opleiding tot graveur kostte enkele jaren en het graveren zelf is ook heel tijdrovend, omdat met een soort gutsje, een burijn, elk lijntje uit gegraveerd moet worden.

Behalve voor drukwerk voor verspreiding ontstaat er in de 17^e eeuw ook een markt voor kunstenaars-afdrukken. Hollandse schilders gaan etsen op een snelle, schetsmatige manier. Bij het etsen wordt er getekend in plaats van gegraveerd. Om de expressiviteit te vergroten, worden er allerlei nieuwe technieken bedacht door kunstenaars. Zo wordt in het Nederland van de 17^e eeuw de suikerwater-aquatint uitgevonden (Hercules Seghers), de mezzotint (Ludwig von Siegen), het afdrukken met meerdere kleuren in één drukgang (atelier Teylers) en aquatint (Jan van de Velde), maar deze laatste heeft de techniek nooit verspreid. Pas in de 18^e eeuw wordt het vaker gebruikt.

De volgende grote golf aan ontwikkelingen vindt plaats in de 19^e eeuw als druktechnieken geïndustrialiseerd worden. De lithografie (vlakdruk) beleeft in Nederland een bloeitijd, tot het (in de 20^e eeuw) vervangen wordt door offset. De diepdruktechnieken verdwijnen uit de grafische industrie, maar blijven door kunstenaars gebruikt worden vanwege hun specifieke karakter en werkwijze.

Linoleumdruk en polyesterlitho. Linoleum is een uitvinding uit de tweede helft van de 19^e eeuw als goedkope vloerbedekking en is samengesteld uit lijnzaadolie, kurk of houtmeel en hars op een rug van jute. Niet lang daarna wordt het ook al gebruikt door kunstenaars, omdat het zoveel makkelijker te gutsten is dan hout. Polyesterlitho is een makkelijke variant op de ouderwetse lithografie, waarvoor gebruik gemaakt wordt van zware stenen.

BRONVERMELDING
Plantin Moretus, toelichting in museum
Maria Kapteijns, Printmaking in the Netherlands 2022
Ad Stijnman, Engraving and Etching 1400-2000: A History of the Development of Muanual Intaglio Printmaking Processes 2012

Lees meer >> | 9 keer bekeken